Zaparcia u niemowląt
Rozszerzanie diety niemowląt karmionych piersią
1. CZY TO ZAPARCIA? DEFINICJA PROBLEMU
3. JAK POMÓC DZIECKU? OD CZEGO ZACZĄĆ?
- produkty niewłaściwe dla niemowląt
- produkty spowalniających pracę jelit
- produkty “zapierające”
- produkty wzdymające
- produkty zawierające błonnik pokarmowy,
- większe ilości wód mineralnych do picia
- inne produkty wspomagające
CZY TO NA PEWNO ZAPARCIA?
PO PIERWSZE
Niemowlęta karmione piersią niezwykle rzadko mają prawdziwy problem z wypróżnieniem. Chroni ich przed tym mleko Matki i zawarte w nim specjalne składniki odżywcze, takie jak: hormon motylina, specjalne szczepy bakterii. Obszerniej pisaliśmy o tym na Fb – wejdź tutaj
PO DRUGIE
Wyraźne napinanie mięśni brzuszka, czerwienienie podczas wypróżnienia nie oznacza, że dziecko ma zaparcia. Dopiero kiedy wysiłkowi towarzyszy silny ból demonstrowany krzykiem i płaczem może to oznaczać stan chorobowy lub niedojrzałość układu trawiennego (dyschezja).
PO TRZECIE
Oddawanie gazów kilku-kilkunastokrotne w ciągu dnia, jest również normalnym zjawiskiem dla każdego człowieka, w tym niemowlęcia. Ponieważ przewód pokarmowy wciąż nie jest całkowicie dojrzały, objawy takie jak ulewanie, ból brzuszka i cuchnące gazy są zwykle objawem fizjologicznym i nie powinny wzbudzać niepokoju (choć każda z tych sytuacji wymaga postawienia diagnozy).
Wyżej wymienione objawy mogą się pojawiać po tym jak dziecko je zbyt łapczywie, połyka zbyt duże ilości powietrza. Powodem może być też wprowadzenie nowych produktów do diety dziecka lub matki karmiącej. Nie jest to jednak powód do wprowadzania obostrzeń w diecie Mamy, ani wysnucia wniosku, że dziecko jest uczulone na dany produkt.
TO JEST PROBLEM!
Jeśli objętość stolca jest mała, jest on twardy i suchy, dodatkowo obserwujesz utrudnioną i bolesną defekację, często z towarzyszącym wzdęciem i bolesnym oddawaniem gazów, a do wypróżnień dochodzi wyjątkowo rzadko, to z dużym prawdopodobieństwem Twoje niemowlę cierpi na zaparcia.
UWAGA!
U ok. 80–90 proc. dzieci z zaparciami nie wykrywa się przyczyny organicznej. Mimo to, jeśli oprócz zaparcia pojawiają się wymioty, utrata wagi, wolne tempo przybierania na wadze, gorączka oraz spadek apetytu, może to być oznaką stanu chorobowego. Podobnie, gdy stolec jest wąski, tzw. ołówkowy. Taka sytuacja, ale też każdy inny problem wymagają konsultacji z lekarzem i postawienia diagnozy.
PRZYCZYNY ZAPARĆ
1. STRES, SILNE EMOCJE
Kłótnie rodzinne, nerwowość w domu, zmiana warunków życia, zwykła przeprowadzka, a może “wprowadzka” kogoś, kto podnosi domownikom ciśnienie… Niemowlęta są niezwykle wrażliwe i wyczuwają każde zdenerwowanie, nadpobudliwość rodziców czy opiekunów.. Poczucie niepewności, zagrożenia przekłada się na dysfunkcje jelit, a to duży krok ku problemom z wypróżnieniem.
2. LEKI
Częstą przyczyną zaparć w naszym kraju jest przedawkowanie podawanej profilaktycznie witaminy D3 (hiperkalcemia). Jedna kropla aktywnej formy tej witaminy, np. preparat o nazwie Vigantol zawiera aż 500 j.m. tego hormonu. Mała nieuwaga przy dawkowaniu sprawia, że lek jest w wyraźny sposób przedawkowany.
Może się tez zdarzyć, że podajesz dziecku jeszcze inny lek/suplement, w którego składzie również znajduje się witamina D3. Taka sytuacja jest niebezpieczna dla zdrowia ogólnego, wpływa też na trudności z wypróżnieniem.
Pomyśl, czy nie rozpoczęłaś leczenia dziecka jakimś farmaceutykiem? Ogromna ilość leków utrudnia wypróżnienia. Między innymi:
- żelazo podawane w przypadku niedokrwistości,
- wiele leków przeciwbólowych,
- niektóre leki uspokajające,
- leki przeciw zaparciom, których efektem ubocznym jest pogłębienie problemu zaparć.
3. BŁĘDY ŻYWIENIOWE
Do najczęstszych błędów żywieniowych będących źródłem zaparć należą:
- Wprowadzenie niewłaściwych produktów do menu niemowlęcia (lub właściwych, ale zbyt szybko)
- Zbyt mała ilość błonnika pokarmowego lub węglowodanów,
- Niedostateczna ilość płynów (lub duża ilość produktów suchych, typu chrupki, produkty ekspandowane, niedogotowane płatki zbożowe)
- Błędnie zbilansowana dieta
- Niedostateczna ilość pożywienia
Szerzej o błędach żywieniowych rozmawiamy w niższych akapitach.
JAK POMÓC DZIECKU? OD CZEGO ZACZĄĆ?
SPRAWA NADRZĘDNA
Najczęstszym czynnikiem powodującym zaparcia u niemowląt i dzieci są błędy żywieniowe. Ale nie zawsze. Nie ma sensu robić rewolucji w odżywianiu, jeśli przyczyna problemów z wypróżnianiem nie jest związana z żywieniem. Dlatego jeszcze raz odpowiedz sobie na pytania:
- Czy problem, który obserwujesz to na pewno zaparcia?
- Czy nie przekraczasz zalecanej dawki witaminy D3?
- Nie podajesz dziecku żelaza lub innego leku?
- Czy atmosfera w domu nie uległa w ostatnich dniach pogorszeniu?
TERAZ PRZEJDŹ DO NASTĘPNEGO TEMATU
Czas przyjrzeć się posiłkom, które podajesz niemowlęciu.
WPROWADZAMY ZMIANY DO DIETY
3 kroki
1. USUŃ Z DIETY NIEWŁAŚCIWE PRODUKTY
a) Koniecznie zacznij od usunięcia z diety tych produktów:
- Mleko modyfikowane (też kaszki mleczne),
- Mleko krowie, kozie, owcze i przetwory jogurty, kefiry, serki,
- Napoje roślinne, mleczko kokosowe, napój migdałowy, ryżowy…
- Dania przygotowywane z udziałem wysokich temperatur (placuszki, gofry, naleśniki),
- Dodawany do posiłków tłuszcz (w zbyt dużych ilościach, również awokado, oliwa),
- Zboża glutenowe, jeśli zostały nagle, nieodpowiednio wprowadzone.
- Ufam, że nie podajesz dziecku, ale jeśli nie wiedziałaś, że to są niewłaściwe produkty, to usuń z diety niemowlęcia czekoladę, kakao, sorbitol i inne substancje słodzące oraz ostre przyprawy.
b) Nie podawaj produktów spowalniających pracę jelit
- Kasza manna, oczyszczona mąka pszenna,
- Mąka i kaszka kukurydziana,
- Skrobia (mąka) ziemniaczana,
- Ryż,
- Gotowana marchew,
- Przecier z jabłek (tubki, słoiczki).
c) Usuń z jadłospisu produkty "zapierające"
- Fasola, groch, bób, soczewica, soja,
- Grzyby (pamiętaj – leśnych grzybów nie podaje się niemowlętom),
- Orzechy,
- Szparagi.
Wyżej wymienione produkty należą do wyjątkowo wolno trawionych. Dłuższy czas pasażu zwiększa jednoczenie wchłanianie zwrotne wody. Tym samym stolec staje się bardzo twardy, a jego wydalenie często trudne i bolesne
d) Usuń z jadłospisu produkty wzdymające (na czas walki z zaparciami)
- Warzywa kapustne (również brukselka),
- Cebula, szczypior, czosnek, pory,
- Rzodkiewka, rzodkiew, rzepa,
- Kalarepa, kalafior,
- Śliwki, gruszki, czereśnie,
- Wszystkie mało dojrzałe owoce.
W okresie nasilenia problemu należy wyeliminować z diety produkty wzdymające, ponieważ zaparciom bardzo często towarzyszom silne bolesne wzdęcia.
2. OCEŃ SPOSÓB ŻYWIENIA TWOJEGO DZIECKA
Wyrzuciłaś już z diety niepotrzebne produkty, czas przyjrzeć się innym aspektom diety Twojego dziecka.
Odpowiedz sobie na pytania:
- Czy zbyt wcześnie nie wprowadziłaś pokarmów stałych?
- Być może dieta jest źle zbilansowana? Niedobór węglowodanów, nadmiar tłuszczów to również droga do zaparć. Nie przesadzasz na przykład z ilością awokado? Ten owoc zawiera ogromne ilości tłuszczów. Może za dużo jajek? Duża ich ilość również sprzyja zaparciom. Na czas walki z zaparciami wyeliminuj z codziennej diety jajo.
- Sytuacja, w której ilość pożywienia jest niedostateczna również manifestuje się zaparciami. Pomyśl, czy dziecko otrzymuje wystarczającą ilość pożywienia.
3. DOPIERO TERAZ WPROWADŹ ODPOWIEDNIE PRODUKTY
Odpowiednie, znaczy te, które wspomagają pasaż jelitowy, korzystnie wpływają na perystaltykę i formowanie stolca. Produkty te sprawią, że wypróżnienia będą łatwe i bezbolesne. Należą do nich przede wszystkim:
a) Produkty zawierające błonnik pokarmowy, polimery węglowodanów nieskrobiowych
BŁONNIK (frakcja nierozpuszczalna) rozmiękcza stolec, zwiększa jego masę, nasila procesy fermentacji a przez to przyspiesza perystaltykę jelit.
- grube kasze – np. gryczana, płatki owsiane, chleby z grubo mielonej mąki;
- warzywa, szczególnie: buraki, surowa marchew, seler, pomidory;
- owoce pestkowe: maliny, jeżyny, truskawki; kiwi (zwłaszcza pestki, czyli środkowa część owocu)
- otręby pszenne (ostrożnie z ilością);
- siemię lniane
- płatki pszenne (podane z dużym udziałem wody),
- płatki kukurydziane (zawsze obficie popite wodą),
- ziemniaki (duża ilość PWN)
PAMIĘTAJ!
W trakcie intensywnego włączenia do diety błonnika w formie płatków zbożowych, czy u starszych niemowląt siemienia lnianego, otrąb pszennych konieczne jest zwiększenie podaży wody. Zbyt mała jej ilość może tylko nasilić problem (stworzą efekt błędnego koła).
b) Większe ilości wód mineralnych do picia
Zdecydowanie nalezy zwiększyć udział wody w diecie. Można to zrobić na dwa sposoby:
a) nieustannie proponować niemowlęciu wodę; podawać ją na łyżeczce lub w otwartym kubku
b) jeżeli dziecko nie chce pić, posiłki należy przygotowywać ze zwiększonym udziałem wody, czyli rzadkie kaszki, zupki.
W przypadku niechęci do wody bezwzględnie należy wyeliminować z diety produkty suche, typu chrupki, płatki, pieczywo chrupkie, wafle ryżowe, produkty ekspandowane, np. typu płatki śniadaniowe, kółeczka, figurki… -> zobacz. Natomiast korzystnie wpłynie dodatek warzyw do każdego posiłku, ponieważ to one zbudowane są w 90-99% z wody.
c) Inne produkty wspomagające
- moczone suszone śliwki, które poza błonnikiem, zawierają rożne związki pobudzające perystaltykę jelit. Sporządzane z nich kompoty najlepiej podać na czczo;
- bulion;
- laktoza wpływa korzystnie na mikroflorę jelita grubego, co pomaga likwidować zaburzenia czynnościowe. Stąd w diecie niemowląt starszych można włączyć świeżo fermentowane produkty mleczne: kefiry; jogurty naturalne – w ilości 1 łyżka/dzień najlepiej do śniadaniowej „kaszki”;
bakterie fermentacji mlekowej (Lactobacillus sp. i Bifidobacteria). Pałeczki kwasu mlekowego nie tylko istotnie wpływają na regulację motoryki jelit, stymulację sekrecji IgA, ale także biorą udział w inaktywacji karcynogenów i metabolizmie kwasów żółciowych. Stąd jeśli Twoje niemowlę kończy za chwilę 1 r.ż, a jego układ trawienny gotowy jest na przyjęcie produktów mleka krowiego, to dodatek niewielkiej ilości jogurtu naturalnego przyniesie wiele korzyści.
PRZYKŁADOWE POSIŁKI
POCZĄTKI ROZSZERZANIA DIETY
Niemowlę jest w 7-8 m.ż.
Dziecko ma już wprowadzone i toleruje:
- zboża (mąki/tzw.kaszki) bezglutenowe,
- mięso, warzywa i owoce
Konsystencja spożywanych posiłków:
- gładka, puree
Przykładowy jadłospis:
Po przebudzeniu
- letnia woda lub kompot z suszonych śliwek
Śniadanie
Kisielek zbożowy, tzw. kaszka na wodzie:
- mąka z amarantusa (ew. gryczana)
- siemię lniane (odrobina)
- owoce z dużą ilością błonnika, np. malina, porzeczka
- woda
Obiad
Warzywa z mięsem lub łososiem Bio:
- mięso, np. królik
- warzywa z dużą ilością błonnika, np. buraczki
- siemię lniane (odrobina)
- woda
ROZSZERZANIE DIETY ŚREDNIOZAAWANSOWANE
Niemowlę jest w 9-10 m.ż.
Dziecko ma już wprowadzone i toleruje:
- zboża (mąki/tzw.kaszki) bezglutenowe i/lub glutenowe,
- mięso, warzywa i owoce
Konsystencja spożywanych posiłków:
- gładka, puree
- grudki
Przykładowy jadłospis:
Po przebudzeniu
- letnia woda lub kompot z suszonych śliwek
Śniadanie
Kisielek zbożowy, tzw. kaszka na wodzie:
- mąka z amarantusa lub kasza gryczana
- siemię lniane (odrobina)
- owoce z dużą ilością błonnika, np. malina, porzeczka
- woda
Obiad
Warzywa z mięsem lub łososiem Bio:
- mięso, np. królik
- warzywa z dużą ilością błonnika, np. buraczki
- siemię lniane (odrobina)
- woda
Przekąski
Warzywa, owoce bogate w błonnik:
- tarta marchewka lub seler z jabłkiem
- pomidor z odrobiną otrąb pszennych (jeśli wprowadzono wcześniej gluten)
- gotowany tarty buraczek z dodatkiem środkowej części owocu kiwi
- maliny, truskawki
- woda
ROZSZERZANIE DIETY ZAAWANSOWANE
Niemowlę jest w 11-12 m.ż.
Dziecko ma już wprowadzone i toleruje:
- zboża (mąki/tzw.kaszki) bezglutenowe i glutenowe,
- mięso, warzywa i owoce
Konsystencja spożywanych posiłków:
- gładka, puree
- grudki i kawałki
Przykładowy jadłospis:
Po przebudzeniu
- letnia woda lub kompot z suszonych śliwek
Śniadanie
Płatki owsiane na wodzie:
- płatki owsiane (zwykłe)
- otręby pszenne (odrobina)
- siemię lniane (odrobina)
- owoce z dużą ilością błonnika, np. malina, porzeczka
- woda
Obiad
Warzywa z mięsem lub łososiem Bio:
- mięso, np. królik
- warzywa z dużą ilością błonnika, np. buraczki
- ziemniak
- otręby (odrobina)
- woda
Podwieczorek
Kisielek zbożowy, tzw. kaszka na wodzie:
- mąka z amarantusa lub kasza gryczana
- siemię lniane (odrobina)
- warzywa np. pomidor lub tarte świeże jabłko
- woda
Przekąski
Warzywa, owoce bogate w błonnik:
- tarta marchewka lub seler z jabłkiem
- pomidor z odrobiną otrąb pszennych (jeśli wprowadzono wcześniej gluten)
- gotowany tarty buraczek z dodatkiem środkowej części owocu kiwi
- maliny, truskawki
- woda
CO JESZCZE MOGĘ ZROBIĆ?
Ruch i rożnego rodzaju ćwiczenia fizyczne stymulują perystaltykę jelit, zwiększają szybkość pasażu treści jelitowej.
Dobrym sposobem może okazać się klasyczny rowerek (nigdy nie wykonywany na siłę). Rodzice mogą poruszać nogami noworodka w taki sposób, w jaki ruszamy nimi podczas jazdy na rowerze. W trakcie wykonywania ćwiczenia dziecko powinno leżeć na plecach. Dzięki tej metodzie mięśnie żołądka są wprawiane w ruch, a co za tym idzie – lekko naciskają na jelita.
Dobrą zabawą jest sprężynowanie, częste w wieku 6-7 m.ż. Dziecko, przy kontakcie stóp z podłożem, przejmuje ciężar ciała na nóżki i zaczyna je rytmicznie zginać i prostować (proszę nie mylić z usadzeniem dziecka w tzw. skoczku- niewłaściwe z punktu widzenia fizjoterapeutów)
Jeśli Twoje dziecko już samodzielnie chodzi, nie odmawiaj mu tego ruchu.
Delikatny masaż też może być pomocą
Masowanie należy rozpocząć od pępka, wykonując koliste ruchy, w kierunku w jakim poruszają się wskazówki zegara. Pamiętajmy, że jeśli niemowlę reaguje negatywnie na masaż, należy go natychmiast przerwać.
Ciepła kąpiel
Innym sposobem jest przygotowanie ciepłej kąpieli, która wpływa relaksująco na dziecko. Dodatkowo podczas kąpieli można wykonywać delikatny masaż brzuszka noworodka.
Twój spokój podczas defekacji
Bardzo istotne jest zapewnienie spokoju niemowlęciu podczas oddawania stolca. Kiedy widzisz, że niemowlę napina się, co prawdopodobnie jest początkiem wypróżnienia, ucichnij, nie wykonuj gwałtownych ruchów, postaraj się niejako zastygnąć. Na oklaski przyjdzie czas po zakończeniu sprawy 🙂
Nie drażnij odbytu, nie rób wlewek, lewatyw
Nie należy wkładać żadnego przedmiotu do odbytu dziecka, by pobudzić organizm malucha do wypróżnienia. Takie działanie może przynieść konsekwencje w postaci podrażnienia i chorób wnętrza odbytu.
Nie pomyl biegunki rzekomej z oznaką powrotu do zdrowia
Częstym objawem przewlekłego zaparcia jest popuszczanie wodnistego stolca (fecal soiling), mylnie przez rodziców (ale także i personel medyczny!) interpretowane jako biegunka.
Zjawisko tzw. „paradoksalnej biegunki” powstaje wskutek wyciekania przez odbyt treści jelitowej z wcześniejszych odcinków jelita grubego przedostającej się ponad zablokowanymi masami kałowymi.
UWAGA!
Nie ma leków, które leczą zaparcia. Leczenie farmakologiczne pomaga jedynie w zwalczaniu objawów. Stwarza ono ogromne ryzyko uzależnienia od leków przeczyszczających, może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych oraz do nasilenia zaparć (poprzez pogłębienie zaburzeń neurofizjologicznych).
Stąd decyzja o leczeniu farmakologicznym powinna być podjęta po wyczerpaniu wszystkich innych metod.
ZAPRASZAMY CIĘ RÓWNIEŻ
DO INNYCH TREŚCI:
Adiel.pl jest platformą internetową, która umożliwia Użytkownikom skorzystanie z usług o charakterze medycznym świadczonych przez specjalistów w dziedzinie. Dzięki korzystaniu z adiel.pl Użytkownicy mogą uzyskać porady pozwalające na wprowadzenie i przestrzeganie zasad zbilansowanego i zdrowego odżywiania. Usługi świadczone przez nas nie zastępują konsultacji z lekarzem i właściwych badań diagnostycznych oraz nie mogą być traktowane jako podstawa do stosowania jakichkolwiek produktów leczniczych czy metod terapii i leczenia.